D Y N I A

Jednoroczna roślina, której pomarańczowy owoc o mięsistym i miękkim wnętrzu i twardą skórką. Warzywo, które dzieciom kojarzy się z Halloween, a dorosłym z jesienią i zupą krem. Zapaleni hodowcy wzajemnie konkurują w konkursach na największy okaz. Pochodzi z Ameryki Środkowej, jednak do Polski trafiła z Hiszpanii w XVI w. Poprzez swoje walory to bardzo dobry surowiec wykorzystywany w przetwórstwie owocowo- warzywnym, a także kosmetycznym. Dynia – to właśnie o niej mowa, jesienny przysmak w kuchni. Czy zdajemy sobie sprawę jak dużo zdrowotnych właściwości w sobie kryje?

Można powiedzieć, że to bardzo uniwersalne warzywo. W kuchni znajdziemy dla niej wiele zastosowań, zaczynając od powideł na zupach kończąc. Jej delikatny smak i konsystencją pozwalają przygotować ją na różne sposoby, uzależnione od pozostałych dodatków i wykorzystanych przypraw. Dzięki temu można nie bać się eksperymentów z jej udziałem i  wykorzystać ją w sposób idealny wobec osobistych preferencji smakowych.

Dynia to skarbnica zdrowia i smaku, gdyż obok niskiej wartości energetycznej jest warzywem bogatym w wartości odżywcze. A co tak naprawdę w sobie kryje i w jakich ilościach znajdziemy w poniższej tabeli.

Tabela 1: Zawartość poszczególnych składników na 100g dyni

 

Wartość odżywcza	Na 100g dyni
	Surowej	Ugotowanej
Energetyczna	26 kcal	20 kcal
Białko	1,00 g	0,72 g
Węglowodany	6,50 g	4,90 g
w tym cukry proste	2,76 g	2,08 g
Tłuszcz	0,10 g	0,07 g
Błonnik	0,5 g	1,1 g
Witaminy [mg]
Wit. C	9,0	4,7
Tiamina	0,050	0,031
Ryboflawina	0,110	0,413
Niacyna	0,600	0,044
Wit. B6	0,061	0,044
Kwas foliowy	16	9 [µg]
Wit. A	8513	5755 IU
Wit. E	1,06	0,80
Wit. K	1,1	0,8 [µg]
Minerały [mg]
Wapń	21	15
Żelazo	0,80	0,57
Magnez	12	9
Fosfor	44	30
Potas	340	230
Sód	1	1
Cynk	0,32	0,23

 

Dlaczego warto sięgać po dynię?

Niska wartość energetyczna to zasługa wody, która stanowi 90% dyni, pozostała część to źródło błonnika, witamin i minerałów. Mimo tego potrawy przygotowane na bazie dyni na długo nas nasycą. Miąższ działa stymulująco na wydzielanie żółci, działa regenerująco na przewód pokarmowy oraz wątrobę, pomaga na zaparcia i ułatwia leczenie otyłości.

Charakteryzuje ją wysoki indeks glikemiczny (IG75), dlatego spożycie nie jest zalecane dla osób zmagających się z cukrzycą.

Właściwości lecznicze

Źródło: [3]

Przez Indian z Argentyny uważana jest za źródło młodości i nieprzemijającej urody, z tego względu była dla nich obiektem kultu. Jaki może być tego powód? Odpowiedzi należy szukać w pomarańczowym kolorze dyni, który zawdzięcza naturalnemu roślinnemu barwnikowi. Beta-karoten, bo to o nim mowa – to substancja nie tylko odpowiedzialna za barwę, ale także przeciwutleniacz, antyoksydant i substancja prolecznicza. Dzięki temu hamuje szkodliwe procesy oksydacyjne, unieszkodliwia wolne rodniki, spowalnia procesy starzenia się, działa przeciwnowotworowe, obniża ryzyko wystąpienia zmian nowotworowych w żołądku, dolnym odcinku przewodu pokarmowego czy w płucach. W dyni znajdziemy także inne barwniki jak alfa-karoten oraz luteinę.

Osoby zmagające się z miażdżycą, narażone na wystąpienie chorób kardiologicznych, powinny zwrócić uwagę na zalety dyni, gdyż właśnie beta-karoten jest pomocny w obniżaniu poziomu złego cholesterolu w(frakcji LDL) we krwi.

Zawartość witaminy A zależna jest od dojrzałości warzywa, w pełni dojrzała dynia, nie przechowywana dłużej niż 2 miesiące, zawiera jej największą ilość. Bardzo cenną cechą jest także niekumulowanie metali ciężkich tj. azotyny czy azotany, które są bardzo szkodliwe dla człowieka.

Tabela 2: Zawartość poszczególnych składników na 100g pestek dyni

 

Wartość odżywcza	Na 100g pestek dyni
Energetyczna	180 kcal
Białko	24,49 g
Węglowodany	12,70 g
w tym: cukry proste	11,30 g
Tłuszcze ogółem	45,80 g
w tym: nasycone	8,50 g
Błonnik	5,31 g
Witaminy [µg]
Wit. B1 (tiamina)	210,0
Wit. B2 (ryboflawina)	320
Wit. B6	60,0
Wit. E	26,0
Kwas foliowy	60
Minerały [mg]
Wapń	66,00
Żelazo	15,00
Magnez	540,00
Fosfor	1325,00
Potas	278,00
Mangan	6,43

Pestki dyni

Dynia to nie tylko miąższ, ale także pestki, czyli kolejny dobroczynny składnik, których właściwości wykorzystywane są w żywieniu ale także lecznictwie. Nasiona to produkt wysokokaloryczny o dużej zawartości tłuszczu (37- 45%), białka (25- 37%) i węglowodanów (11%), a także witamin (m.in. kwas foliowy, niacyna, A, E i C) i minerałów (żelazo, magnez, wapń, selen, potas, managan). W zawartości aminokwasów wyróżnia się spora zawartość aminokwasów egzogennych.

Nasiona wykazują właściwości moczopędne, a więc mogą pomóc w stanach zapalnych nerek czy chorobach pęcherza moczowego. Spożywane najczęściej jako przekąska (w formie surowej lub prażonej) lub dodatek do pieczywa, owsianki czy sałatek. Warto pamiętać, aby spożywana ilości która nie podbije znacznie wartości energetycznej, a jedynie będzie poprawiać zawartość składników odżywczych i mineralnych.

Druga odsłona pestek dyni

Źródło: [1]

Pestki dyni nie tylko można spożywać jako samodzielny produkt. Ze względu na wysoką zawartość kwasów tłuszczowych, wykorzystywane są do produkcji oleju, który najczęściej tłoczony jest na zimno, bo w takiej formie najlepiej zachowuje swoje właściwości odżywcze. Olej ten to bardzo dobre źródło NNKT, czyli nienasyconych kwasów tłuszczowych, niezbędnych w codziennej diecie.

Zawiera: ok. 70-80% kwasów linolowego i oleinowego, od 10 do 25% kwasu palmitynowego oraz 2% innych kwasów tłuszczowych. Dlaczego warto zatem sięgać po ten produkt? Właśnie dzięki tym składnikom – zaliczają się one do grupy tłuszczów pełnowartościowych, olej zachowuje swoje wartości odżywcze. 100g oleju zawiera w sobie min. 50% NNKT, wystarczy spożycie 25g (ok. 1,5 łyżki), aby zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na te kwasy. Olej z pestek to także bogate źródło witamin: E, B1, B2, B6, A, C i D, ale także fitosteroli, selenu, potasu i cynku.

Zawarty w oleju kwas linolowy poprawia gospodarkę lipidową organizmu, obniżając stężenie trójglicerydów i cholesterolu w surowicy krwi. Hamuje degradację płytek krwi, dzięki czemu obniżone zostaje ciśnienie krwi. Naturalnie obecne sterole roślinne to czynnik wykazujący przeciwdziałanie hipercholesterolemii. Kwas ten powinien być ważnym składnikiem diety młodych osób, ze względu na pozytywny wpływ na wzrost i rozwój młodego organizmu.

Naturalnie zawarte barwniki karotenoidowe to przeciwutleniacze, biorące udział w reakcjach zwalczania wolnych rodników. Na dodatkową uwagę zasługuje skwalen – cenny składnik, który wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne, jest prekursorem do syntezy wit. D, cholesterolu, czy kwasów żółciowych. Poprzez swoje funkcje stymulacyjne wobec limfocytów i makrofagów, poprawia działanie odpowiedzi immunologicznej organizmu.

Zawarte w nim fitosterole to składnik, na który szczególną uwagę powinni zwrócić mężczyźni, ze względu na swoje działanie profilaktyczne w leczeniu zaburzeń prostaty. Dobroczynnie działa na układ moczowy, wspomagając jego pracę, a także poprawia pracę wątroby.

Nadaje się do spożycia dla wegetarian czy wegan. To świetny dodatek do zup, sosów czy sałatek, do stosowania wyłącznie na zimno. Nie należy poddawać go obróbce termicznej, gdyż obniża ona jakość i powoduje utratę właściwości.

Podsumowanie

Dynia to jedno z wielu warzyw, które udowadnia, ze sezonowe produkty powinny często gościć na naszych stołach. Wykorzystując ją można zapewnić sobie odpowiednich składników odżywczych w pyszny sposób, przy zachowaniu ogromnej różnorodności diety i bogactwo smaków. Wszechstronność zastosowania w kuchni daje nam ogromne możliwości kulinarne, a uniwersalny smak pozwala się kreować na różne sposoby. Zarówno pestki jak i olej powinny znaleźć swoje miejsce w codziennej diecie, gdyż to źródła wielu składników o bardzo dobrej jakości odżywczej. Należy zwrócić uwagę na bogate zasoby przeciwutleniaczy w tych produktach, które odgrywają ważną rolę w ochronie przeciwko wolnym rodnikom. Obecność bioaktywnych składników to dobry argument skłaniający ku wykorzystywaniu dyni oraz pestek i oleju w profilaktyce wielu schorzeń o podłożu dietozależnym. Sięgajmy po to, co zdrowe, co daje nam sama matka natura, wiedząc jak najlepiej zaspokoić nasz organizm. Ważne jest rozpowszechnianie dobrego przykładu wobec cennych produktów.

Opracowała: Dominika Matuszek

BIBLIOGRAFIA

[1] Achremowicz Bohdan, Ceglińska Alicja, Darmetko Monika: Charakterystyka wybranych surowców roślinnych i możliwości ich wykorzystania jako dodatków do ciast chlebowych. Postępy techniki i przetwórstwa spożywczego 1/2017.

[2] Antoniewska Agata, Adamska Agata, Rutkowska Jarosława, Zielińska Monika: Olej z nasion dyni jako źródło cennych składników w diecie człowieka. Problemy Higieny i Epidemiologii, 1/2017, 98(1)

[3] Majewska Monika: Dynia: wartości odżywcze i właściwości lecznicze dyni. Strona internetowa: www.poradnikzdrowie.pl, artykuł z 31.08.2018r.

[4] Nawirska-Olszańska Agnieszka: Przydatność owoców dyni jako surowca do przetwórstwa spożywczego. Wrocław 2011.

[5]  Grotto David: 101 produktów dla zdrowia i życia. Poznań 2010

[6] Sosińska Ewa: Możliwości wykorzystania miąższu dyni na cele spożywcze. Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie