Cukrzyca a insulinooporność

Cukrzyca typu I, cukrzyca typu II, insulinooporność, hiperinsulinemia, hipoglikemia reaktywna. Wszystkie wymienione choroby wiążą się z zaburzeniami glikemii, czyli stężenia cukru we krwi, jednak różnią się one od siebie pod wieloma względami, w tym często metody leczenia.

Cukrzyca typu I a cukrzyca typu II

Są to schorzenia, które mogą mieć takie same objawy. Często jest to: zwiększone pragnienie, częstsze oddawanie moczu, zwiększony apetyt, zaburzenia koncentracji, osłabienie, zmęczenie czy wahania nastroju. W cukrzycy typu I objawy jednak często są nagłe i mocno nasilone, ze względu na wzrost stężenia cukru we krwi nawet do 400 mg/dl. W cukrzycy typu II, gdzie początkowo stężenie glukozy sięga około 200 mg/dl, objawy są słabsze i mogą być trudniejsze do zauważenia. Inne różnice między schorzeniami to przede wszystkim przyczyny choroby. W cukrzycy typu I organizm niszczy własne komórki odpowiedzialne za wydzielanie insuliny, hormonu, który ma za zadanie obniżać stężenie glukozy we krwi po posiłku. W konsekwencji w organizmie występuje niedobór lub całkowity brak insuliny. W cukrzycy typu II natomiast insulina wydzielana jest w zbyt małej ilości lub hormon ten działa nieprawidłowo, często pojawia się również oporność komórek na insulinę. Ma na to wpływ wiele czynników, zarówno genetycznych jak i środowiskowych. Są to między innymi przyjmowane leki, stres oraz czynniki genetyczne, lecz przede wszystkim siedzący tryb życia, niewłaściwa dieta oraz otyłość.

Leczenie i dieta w cukrzycy

Nie ma metody, która pozwoliłaby zapobiec wystąpieniu cukrzycy typu I. Leczenie polega na regulowaniu poziomu cukru we krwi poprzez przyjmowanie insuliny. W celu dobrania odpowiedniej dawki hormonu niezbędne jest codzienne wyliczanie ilości węglowodanów, białek oraz tłuszczów w diecie. By ułatwić obliczenia często stosuje się wymienniki węglowodanowe oraz wymienniki białkowo-tłuszczowe. Osoby chore na ten typ cukrzycy zwykle nie mają potrzeby redukcji masy ciała, dlatego stosuje się dietę normoenergetyczną. W planowaniu diety uwagę należy zwrócić na ilość jak i jakość posiłków. Zalecana ich liczba to od czterech do sześciu, o stałych porach, w odstępach około 3-godzinnych. By zapobiec wahaniom glukozy dieta powinna być bogata w potrawy o niskim indeksie i ładunku glikemicznym. Jadłospis powinien być urozmaicony, tak by pokryć zapotrzebowanie na wszystkie witaminy i minerały.


W cukrzycy typu II najważniejsza jest zmiana dotychczasowego trybu życia – wprowadzenie odpowiedniej diety oraz aktywności fizycznej, co pozwoli na redukcję masy ciała i poprawi wrażliwość tkanek na insulinę, a tym samym spowolni rozwój choroby. Zmiana stylu życia pozwala uniknąć konieczności przyjmowania leków i insuliny przez wiele lat od rozpoznania choroby. Dieta, podobnie jak w przypadku cukrzycy typu I, powinna być bogata w produkty o niskim indeksie i ładunku glikemicznym, a także powinna uwzględniać 4-5 posiłków o stałych porach, w 3-godzinnych odstępach.

Insulinooporność, hiperinsulinemia i hipoglikemia reaktywna

O insulinooporności mówi się, gdy wrażliwość tkanek na działanie insuliny spada mimo jej prawidłowego stężenia. Czynniki, które mają największy wpływ na pojawienie się choroby to nadwaga, otyłość brzuszna, brak aktywności fizycznej, złe nawyki żywieniowe, stosowanie używek takich jak alkohol i tytoń, ciąża oraz niektóre leki.
Hiperinsulinemia jest to schorzenie polegające na nadmiernym wyrzucie insuliny po posiłku. Glukoza we krwi pozostaje na odpowiednim poziomie, jednak częste wyrzuty hormonu prowadzić będą do insulinooporności. Z tego powodu osoba cierpiąca na hiperinsulinemię ma często również insulinooporność – chociaż nie zawsze. Objawy są jednak takie same: napady głodu, nadmierna senność po posiłku, rozdrażnienie, bóle głowy czy przybieranie na wadze głównie w okolicy brzucha. Chorobom tym może towarzyszyć hipoglikemia reaktywna.
Hipoglikemia jest reakcją polegającą na obniżeniu poziomu glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl. Zaburzenie najczęściej występuje u osób z cukrzycą typu I – gdy źle dobierze się dawkę insuliny, u osób aktywnych fizycznie, a także u osób pijących duże ilości alkoholu. O hipoglikemii reaktywnej mówi się, gdy poziom glukozy spada około 2-5 godzin po posiłku bez wyraźnego powodu. Uważa się, że może być to spowodowane zbyt dużym wyrzutem insuliny lub zwiększoną wrażliwością tkanek na ten hormon. Najczęstsze objawy hipoglikemii to osłabienie, senność, problemy z koncentracją, drętwienie kończyn, zimne poty czy zaburzenia widzenia.

Dieta w insulinooporności, hiperinsulinemii i hipoglikemii reaktywnej – różnice

Główna różnica między poszczególnymi dietami dotyczy ilości posiłków. Hiperinsulinemia cechuje się ich inną liczbą, ze względu na często towarzyszącą jej hipoglikemię reaktywną. Posiłków musi być więcej, by nie dopuszczać do gwałtownych wyrzutów insuliny i wahań poziomu glukozy. W insulinooporności natomiast najczęściej stosuje się 4 posiłki, jednak ich ilość może zależeć od takich czynników jak wyniki badań, początkowa masa ciała, aktywność fizyczna, przyjmowane leki, styl życia i preferencje pacjenta.
Dotychczas nie opracowano żadnych wytycznych co do diety w hipoglikemii reaktywnej. Zakłada się, że tak jak w przypadku diety w cukrzycy czy insulinooporności najbardziej optymalna będzie dieta o niskim indeksie i ładunku glikemicznym.

Podsumowanie

Pomimo różnych przyczyn i przebiegu opisanych chorób, zastosowanie odpowiedniej diety zawsze jest niezbędne. Celem każdej z nich jest przede wszystkim utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy we krwi, a także redukcja masy ciała, jeśli zachodzi taka konieczność. Jadłospis powinien uwzględniać nabiał i jego przetwory, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude mięsa i ryby, a także – w umiarkowanej ilości – owoce. W jadłospisie powinna występować odpowiednia ilość produktów bogatych w błonnik pokarmowy, który spowalnia uwalnianie cukru z przewodu pokarmowego do krwi. Dodatkowo, aby utrzymać glukozę na stałym poziomie posiłki muszą być spożywane regularnie, w równych odstępach czasu. Pamiętajmy, że zastosowanie odpowiedniego żywienia w połączeniu z regularną aktywnością fizyczną daje najlepsze efekty i pozwala na uniknięcie powikłań wielu chorób.

Literatura:
Ciborowska H. Rudnicka A. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020, Diabetologia Kliniczna, PTD. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa, 2015
Jeznach – Steinhagen A. Żywienie osób z cukrzycą i chorobami towarzyszącymi, PZWL, Warszawa, 2020
Zalecenia dietetyczne w cukrzycy t. 2. Wielospecjalistyczny Szpital im. S. Dudricka w Skawinie, Maria Brzegowy, 2018
Szczerba J. Insulinooporność – z czym to się je? Przegląd Mleczarski. 2020, 12
ncez.pzh.gov.pl

Facebook