HOMOCYSTEINA vs. B12, B6, kwas foliowy

 

O homocysteinie zaczęło być głośno stosunkowo niedawno. Coraz częściej słyszy się, że na miażdżycę chorują ludzie z niskim stężeniem cholesterolu we krwi, ale z wysokim poziomem homocysteiny. Podwyższony jej poziom w osoczu krwi uznaje się za czynnik ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, chorób neurodegeneracyjnych, poronień, niektórych nowotworów.

Czym jest homocysteina?

Homocysteina jest to aminokwas siarkowy, który powstaje pod wpływem przemiany metioniny (aminokwas egzogenny, który dostarczamy z pożywieniem) w organizmie człowieka. Do metioniny przyłącza się grupa metylowa (-CH3), powstaje S-adenozylometionina. Po odłączeniu grupy metylowej S-adenozylometionina przekształca się do S-adenozylohomocysteiny, a ta przekształca się do homocysteiny. Homocysteina w naszym organizmie może być metabolizowana w dwóch szlakach:

-transsulfurylacji – z homocysteiny powstaje cysteina – do tego procesu niezbędna jest m.in. obecność witaminy B6

-remetylacji – z homocysteiny powstaje ponownie metionina – do tego procesu niezbędna jest m.in. obecność witaminy B12 i kwasu foliowego

Zgodnie z powyższym możemy sami wywnioskować, że dostarczanie z dietą witaminy B12, kwasu foliowego i witaminy B6 jest niezbędne do prawidłowych przemian homocysteiny i zapobiega jej gromadzeniu się w naszym organizmie.

Homocysteina a rozwój chorób sercowo-naczyniowych

Homocysteina ze względu na obecność wysoce reaktywnej grupy tiolowej, bardzo łatwo modyfikuje białka osocza krwi m.in. hemoglobinę, co powoduje zmianę jej struktury i upośledzenie funkcji. Uszkodzenie funkcji hemoglobiny niesie za sobą bardzo poważne konsekwencje zdrowotne. Następuje niedotlenienie organizmu, co powoduje mechanizm adaptacyjny- zapewnienie przepływu krwi dla serca i mózgu kosztem skóry, mięśni i nerek oraz wzrost produkcji erytropoetyny. Skutkiem takich procesów w naszym organizmie są najwcześniej choroby sercowo-naczyniowe. Wysokie stężenie homocysteiny powoduje powstawanie reaktywnych form tlenu, które dodatkowo mogą uszkadzać białka.

Homocysteina bierze udział w procesach powodujących hamowanie fizjologicznych procesów metylacji i prowadzi do spadku liczby podziałów komórek śródbłonka. Komórki śródbłonka pełnią rolę zabezpieczająca naczynia tętnicze, a upośledzenie funkcji tych komórek jest niebezpiecznym dla zdrowia procesem.

W obecności homocysteiny dochodzi do nadmiernego namnażania komórek mięśni gładkich czego konsekwencją może być rozwój nadciśnienia tętniczego i nasilenie procesów miażdżycowych.

Ponadto homocysteina poprzez własne procesy metaboliczne blokuje syntezę tlenku azotu, co sprzyja rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych, ze względu na upośledzenie funkcji rozszerzenia naczyń przez tlenek azotu.

Znane jest również działanie prozakrzepowe homocysteiny, która wywołuje zaburzenia przepływu krwi co w konsekwencji prowadzi do zakrzepicy naczyń tętniczych i żylnych.

Homocysteina w chorobach psychicznych i neurodegeneracyjnych

Zwiększony poziom homocysteiny w surowicy krwi stanowi czynnik ryzyka rozwoju depresji i ma wpływ na zwiększoną ciężkość jej przebiegu. W badaniach wykazano związek pomiędzy podwyższonym poziomem homocysteiny a osłabieniem funkcji poznawczych, głównie u osób starszych. Stwierdzono również deficyt w szybkości przetwarzaniu informacji wśród osób chorych na depresję z podwyższonym poziomem homocysteiny. Istnieją również doniesienie, które dotyczą związku pomiędzy wysokim stężeniem homocysteiny a zaburzeniami funkcji poznawczych u osób młodych ze zdiagnozowaną chorobą afektywną i schizofrenią.

Dodatkowo hiperhomocysteinemia jest czynnikiem ryzyka rozwoju Parkinsona i choroby Alzehimera, czego powodem jest wzrost reaktywnych form tlenu i zaburzenia syntezy neuroprzekaźników takich jak: serotonina, dopamina i noradrenalina

Homocysteina a ciąża

Wysoki poziom homocysteiny zmniejsza szanse na zapłodnienie ze względu na zaburzane interakcje pomiędzy plemnikiem a komórką jajową. Dodatkowo może mieć wpływ bezpośrednio na płód, powodując poronienia, zahamowanie rozwoju płodu, wewnątrzmaciczną śmierć płodu oraz wady cewy nerwowej. Hiperhomocysteinemia u kobiet ciężarnych grozi powikłaniami zakrzepowo-zatorowymi oraz nadciśnieniem ciążowym.

Modyfikacja poziomu homocysteiny

Wprowadzając odpowiednią dietę i aktywność fizyczną możemy modyfikować poziom homocysteiny. Istotne jest również w podjętej walce rzucenie palenia i ograniczenie spożywania alkoholu. To co dostarczamy do organizmu wraz z dietą ma ogromne znaczenie na poziom tego aminokwasu w osoczu krwi. Najważniejszą rolę w diecie powinny ogrywać: kwas foliowy, witamina B12 i B6, bez których, tak jak wcześniej wspomniałam nie możliwa jest przemiana homocysteiny tak aby nie gromadziła się ona w naszym organizmie.

Kwas foliowy

Kwas foliowy, inaczej witamina B9 lub B11 jest wytwarzana przez organizm człowieka w śladowych ilościach przy udziale mikroflory jelitowej, w związku z czym musimy dostarczyć ją wraz z pożywieniem ponieważ jest niezbędna nie tylko podczas przemian homocysteiny do metioniny, ale również do wytwarzania tlenku azotu w śródbłonku tętnic i syntezy kwasów nukleinowych i koenzymów.

Naturalne źródła kwasu foliowego

Składnik diety [100 g]	Zawartość folianów [µg]
Drożdze piekarskie	1407
Wątróbka drobiowa	590
Zarodki pszenne	330
Soja	280
Otręby pszenne	260
Wątróbka cielęca	240
Szpinak	193
Fasola biała, nasiona suche	187
Pietruszka, korzeń	180
Pietruszka, liść	170
Soja, kiełki	160
Żółtko jaj	152
Szparagi	150
Bób	145
Brukselka	130
Jarmuż	120
Brokuły	119
Orzechy arachidowe	110
Wątróbka wieprzowa	110
Migdały	98

Dobrym źródłem kwasu foliowego są również: młody jęczmień, trawa pszeniczna, spirulina i chlorella.

Kwas foliowy niestety jest nietrwałą witaminą – jest wrażliwy na wysoką temperaturę, promieniowanie UV i pH środowiska. Obróbka termiczna i niewłaściwe, długotrwałe przechowywanie powoduje straty do 70% i ogranicza przyswajalność kwasu foliowego. Ponadto wiele innych czynników może zaburzać jego wchłanianie: palenie papierosów, alkohol, leki przeciwcukrzycowe- metformina, leki przeciwpadaczkowe- fenytoina, doustne leki antykoncepcyjne, sulfonamidy i cytostatyki. Ograniczenie wchłaniania występuje również przy chorobach układu pokarmowego. Optymalne spożycie dobowe według polskich norm wynosi 400g. Wykazano, że przeciętne spożycie folianów, może nie pokryć zapotrzebowania na tą witaminę, ze względu na ich małą dostępność w pożywieniu, uwzględniając fakt, że według badań WHO owoce i warzywa zawierają coraz mniej jsze ilości witamin i składników mineralnych. Większą biodostępność wykazuje syntetyczny kwas foliowy przyjmowany w postaci suplementów, który skutecznie obniża poziom homocysteiny. Kobietom planującym ciąże zaleca się suplementację 400 µg kwasu foliowego od miesiąca przed zapłodnieniem do 3 miesiąca ciąży włącznie. Przyjmowanie kwasu foliowego z suplementów jest wskazane również u osób w starszym wieku i nadużywających alkoholu, ale poziom powinien zostać ustalony według indywidualnych potrzeb.

Witamina B12

Witamina B12 inaczej kobalamina- witamina z najbardziej skomplikowaną strukturą wśród witamin, którą śmiało można nazwać najmniej docenianym składnikiem w naszej diecie. Witamina B12 bierze udział w przemianach chemicznych zachodzących w każdej komórce ludzkiego organizmu. Kobalamina poza zapobieganiem gromadzenia się homocysteiny uczestniczy w syntezie DNA i RNA i serotoniny, dzięki czemu jej odpowiednia ilość wraz z dietą chroni nas przed rozwojem depresji, ponadto reguluje sen i apetyt. Jest niezbędna w tworzeniu czerwonych krwinek w szpiku, dlatego jej niedobór powoduje anemia megaloblastyczną, która objawia się sennością, zmęczeniem, kołataniem serca.

Właściwy poziom witaminy B12 pozwala na obniżenie poziomu homocysteiny o 7 %.

Naturalne źródła witaminy B12

Składnik diety [100g]	Zawartość witaminy B12 [µg]
Wątróbka wołowa	110
Wątróbka cielęca	60
Wątróbka wieprzowa	25
Wątróbka drobiowa	35
Nerki wieprzowe	17
Szczupak świeży	24
Pikling	13,6
Makrela wędzona	9,7
Konserwy rybne	ok. 15
Węgorz wędzony	5,8
Żółtko jaj	4,7

Zapotrzebowanie dzienne na witaminę B12 wynosi 5 ug. Optymalną dawkę tej witaminy łatwo jest dostarczyć z pożywieniem, lecz problemem może być jej wchłanianie z układu pokarmowego. Na przeszkodzie mogą stanąć bardzo popularne leki – inhibitory pompy protonowej (IPP), które stosowane są w przypadku schorzeń układu pokarmowe takich jak: wrzody, zgaga, zapalenie błony śluzowej żołądka. IPP działają poprzez redukcję wydzielanego kwasu żołądkowego, który jest niezbędny do oddzielenia witaminy B12 od białek, co może spowodować jej nieprzyswajalność. Wykazano, że pacjenci stosujący IPP przez okres powyżej 2 lat mają o 65% wyższe ryzyko niedoboru witaminy B12.

Witamina B6

Witamina B6 to kolejna witamina, która zabezpiecza nas przed gromadzeniem się homocysteiny. W naszym organizmie pełni rolę koenzymu ponad 100 różnych enzymów odpowiadających za szereg przemian w ustroju. Bierze udział w przemianach białka, witamin rozpuszczanych w tłuszczach i tryptofanu. Ponadto działa krwiotwórczo, ma wpływ na ciśnienie krwi, pracę serca, układ nerwowy i odpornościowy.

Optymalny poziom, który powinien być dostarczany wraz z dietą powinien wynosić 0,9-1,3 mg. Ustalenie dokładnej normy na tą witaminę uzależnia się od spożycia białka- za optymalny stosunek uznaje się 0,02 mg witaminy B6 na gram białka. Witamina B6 syntetyzowana jest również przez florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym, dlatego rzadko stwierdza się jej poważne niedobory, które objawiają się stanami zapalnymi skóry, zapaleniem błony śluzowej jamy ustnej, potliwością, niedokrwistością, obniżoną odpornością czy kamicą nerkową. Niekorzystny wpływ na bioprzyswajalność i metabolizm tej witaminy ma alkohol i stosowanie leków.

Naturalne źródła witaminy B6

Składnik diety [100g]	Zawartość witaminy B6 [mg]
Zarodki pszenne	2,52
Otręby pszenne	1,33
Łosoś	0,98
Wątroba cielęca	0,9
Wątroba wołowa	0,84
Soja	0,81
Sezam	0,79
Orzechy włoskie	0,73
Mięso królicze	0,69
Pstrąg tęczowy	0,69
Wątroba wieprzowa	0,64
Makrela	0,63
Słonecznik, ziarno	0,6
Soczewica czerwona	0,6
Pierś z indyka	0,59
Pierś z kurczaka	0,55
Orzechy laskowe	0,55
Fasola biała	0,53
Nerki wieprzowe	0,53
Schab wieprzowy	0,52
Ryż brązowy	0,49