Dieta we wrzodach żołądka i dwunastnicy
Choroba wrzodowa polega na tym, że w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy tworzą się ubytki. Należy wtedy stosować dietę łatwo strawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Zadaniem diety jest dostarczenie pacjentowi wszystkich potrzebnych składników pokarmowych, jednocześnie ograniczając wydzielanie kwasu żołądkowego lub neutralizując go, ponieważ to on nasila uciążliwe dolegliwości w chorobie wrzodowej. W diecie ważne jest też niedrażnienie mechaniczne, chemiczne i termiczne błony śluzowej żołądka, która stanowi dla niego warstwę ochronną przed kwaśnym środowiskiem, które tam panuje.
Zapalenie błony śluzowej żołądka oraz choroba wrzodowa często wywoływane są przez bakterie Helicobacter pylori, dla których wzrostu korzystny jest kwaśny odczyn środowiska. W celu zmniejszenia ryzyka rozwoju tych bakterii należy unikać słonych potraw i palenia tytoniu.
Z diety należy wyeliminować wszystkie produkty powodujące dolegliwości, bóle brzucha, zgagę, odbijanie oraz nasilające czynność wydzielniczą żołądka, jednak należy pamiętać, że w dużej mierze jest to kwestia indywidualna. Niewątpliwie na niekorzyść w chorobie wrzodowej działa picie alkoholu, kawy, mocnej herbaty, napojów gazowanych, palenie papierosów, spożywanie tłustych, ciężkostrawnych i smażonych potraw, spożywanie produktów marynowanych, ciężkich wywarów i rosołów, produktów wzdymających, oraz używanie ostrych przypraw.
Zalecane są produkty pełniące funkcję osłonową dla żołądka, takie jak kisiele z siemienia lnianego, napary z lipy – stanowią naturalną fizyczną, osłonę błony śluzowej. Do tego fermentowane produkty wytwarzane z mleka, w których znajdują się bakterie probiotyczne. Należy spożywać pełnowartościowe białko, ale trzeba pamiętać, że spożywane sery i produkty mleczne powinny być częściowo odtłuszczone. To samo dotyczy mięs, wędlin i ryb – są zalecane, ale tylko chude.
Najdelikatniejsze produkty zbożowe w chorobie wrzodowej to kasze drobne, makarony, pieczywo pszenne i ryż biały, z kolei mąki żytnie i razowe są drażniące. Błonnik powinien być ograniczony w diecie, ponieważ może podrażniać ściany układu pokarmowego i wzmagać wydzielanie żołądkowe, dlatego warzywa i owoce powinny być spożywane po wcześniejszym obraniu. Najlepiej jest je jeść rozdrobnione lub w postaci papek, w celu niedrażnienia fizycznego żołądka, a jeżeli są źle tolerowane na surowo, należy je gotować. Zupy są polecane w postaci przecierów i kremów. Odpowiednie w tej diecie desery to kisiele, budynie, delikatne leguminy mleczne, ryż z jabłkami. Przeciwwskazane są tłuste ciasta z dużą ilością cukru lub z ciężkimi kremami.
W tej diecie należy zwracać szczególną uwagę nie tylko na samą treść posiłków, ale też ich przygotowywanie i odpowiednie spożywanie. Przyjmowanie pokarmu o umiarkowanej temperaturze zapobiega nadmiernemu ukrwieniu żołądka, a więc termicznemu drażnieniu go. Bardzo duże znaczenie ma obróbka termiczna potraw – zalecane jest gotowanie na wodzie, na parze, duszenie bez tłuszczu lub pieczenie w folii aluminiowej czy pergaminie. Tłuszcz można dodawać do gotowych potraw. Wykluczone jest smażenie, tradycyjne pieczenie i obsmażanie jedzenia. Bóle żołądka często są wywoływane tym, że znajduje się w nim zbyt duża objętość treści pokarmowej lub zbyt długimi okresami, w których żołądek jest całkiem pusty, dlatego posiłki powinno się spożywać często, nawet do 5 lub 6 razy dziennie, i w małych ilościach. Co za tym idzie, duże znaczenie ma też zjedzenie ostatniego posiłku o odpowiedniej porze – nie wcześniej niż 2 godziny przed snem – łatwiej jest wtedy uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości w nocy i nad ranem. Spożywanie posiłku powinno się odbywać w przyjemnej atmosferze, bez pośpiechu i zdenerwowania – złe stany psychiczne i przeżywanie stresu mają bardzo duży wpływ na przebieg choroby wrzodowej.
Przy stosowaniu diety w chorobie wrzodowej bardzo ważne jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Odpowiednie są proste ćwiczenia, uprawianie gimnastyki, chodzenie na spacery i wszelka aktywność fizyczna oraz odpowiednia ilość snu. Trzeba mieć na uwadze to, że leki bardzo skutecznie łagodzą objawy choroby wrzodowej, przy czym nie wolno stosować ich zbyt długo, dlatego też nie są w stanie zastąpić odpowiedniej diety. Jest ona dość ograniczająca i jej utrzymanie może być z początku kłopotliwe, a szybkie działanie leków sprzyja jej zaniedbywaniu. Należy jednak pamiętać, że efekty diety są często równie zadowalające co stosowanie leków. Wyeliminowanie wszystkich produktów, które potencjalnie szkodzą pacjentowi jest niepotrzebne, ponieważ jest to kwestia wysoce indywidualna. Żywienie w chorobie wrzodowej jest znacznie prostsze, gdy pacjent uważnie obserwuje organizm i jego reakcje na poszczególne pokarmy, w celu jak najlepszego dopasowania diety.
W przypadku nawracającej choroby warto rozważyć wykonanie testów alergicznych oraz na nietolerancje pokarmowe IgG zależne, żeby wykluczyć pierwotną przyczynę stanów zapalnych.
Opracowanie: Katarzyna Kucharska
