Jak przytyć
Przyczynami niedowagi mogą być liczne choroby endokrynologiczne, metaboliczne, pasożytnicze, nowotworowe, zaburzenia odżywiania lub wchłaniania pokarmów. Dlatego przy niepokojąco niskiej masie ciała należy wykonać zalecane przez lekarza badania – najczęściej jest to badanie ogólne moczu, morfologia krwi, zbadanie czynności tarczycy. W celu stwierdzenia samego niedożywienia należy wykonać odpowiednie badania antropometryczne, biochemiczne i immunologiczne. Jeżeli pacjent zaniedbuje dietę, a ma predyspozycje genetyczne do utrzymywania bardzo niskiej wagi lub niedbanie o dietę towarzyszy innym schorzeniom, należy to zmienić. Przywiązując wagę do odpowiedniego odżywiania można często w zadowalający sposób kontrolować masę ciała. Dlatego, wbrew powszechnym przekonaniom, przestrzeganie zasad zdrowego odżywiania, a więc regularne spożywanie pełnowartościowych posiłków o odpowiedniej kaloryczności, dotyczy zarówno osób chcących schudnąć jak i tych chcących przytyć.
Aby przybrać na wadze bilans kaloryczny powinien być dodatni, czyli w ciągu dnia należy przyjmować więcej kalorii niż organizm zużywa na podstawowe funkcje życiowe i dodatkowe aktywności. Organizm musi z przyswajać z posiłków jak najwięcej składników odżywczych i dlatego powinny one być pełnowartościowe. Często z problem niedowagi dotyczy osób, które zapominają o jedzeniu lub są zbyt zajęte, żeby spożywać posiłki regularnie – nie należy do tego dopuszczać.
Posiłki osób z niedowagą często są źle zbilansowane pod względem ilościowym i jakościowym. W celu zwiększenia masy ciała warto zwiększyć porcje pokarmowe. Ważną rolę odgrywa też podaż białka, która powinna być dość wysoka. W celu zapewnienia odpowiedniej ilości białka powinno się spożywać ryby – chude i tłuste – bogate w witaminy i nienasycone kwasy tłuszczowe, do tego mięso, jaja, nabiał, orzechy, pestki, nasiona roślin strączkowych. Najbardziej kalorycznym składnikiem pożywienia jest tłuszcz – 1 gram tłuszczu dostarcza organizmowi aż 9 kcal, dlatego trzeba zwracać uwagę na to, żeby w diecie było go odpowiednio dużo, energia z tłuszczów powinna pokrywać nawet do 30-35% dziennego zapotrzebowania kalorycznego organizmu.
Podstawą diety powinny być produkty węglowodanowe składające się z węglowodanów złożonych, takich jak makaron, kasze, płatki – owsiane, orkiszowe czy jęczmienne, chleby, różnego rodzaju wypieki, pyzy, kluski, ryż, do tego warto łączyć z białkiem lub tłuszczem w celu zmniejszenia ich indeksu glikemicznego. Do posiłków, w celu zwiększenia ich gęstości kalorycznej, należy dodawać produkty o wysokiej kaloryczności – a zatem najczęściej dużej zawartości tłuszczu lub cukru – takie jak oliwa, orzechy, masło, masło orzechowe, awokado, pestki, ser, banany, miód, suszone owoce, wiórki kokosowe. Trzeba pamiętać, że najzdrowsze są tłuszcze roślinne bogate w nienasycone kwasy omega-3, omega-6 i witaminy. Owoce, mimo że w znacznej części składają się z wody, cechują się też dużym udziałem cukrów prostych, a te bardzo słodkie, takie jak banan, mango, winogrona są też bardziej kaloryczne. W przypadku dużej niedowagi i braku kontroli nad nią, można sięgnąć też po nutridrinki, które są dobrym źródłem łatwo przyswajalnych składników odżywczych i energii.
Zdecydowanie przeciwwskazana jest przetworzona żywność, fast foody, słodycze, i słodzone napoje. Ich wysoka zawartość cukrów i tłuszczu powoduje nagłe, obfite wyrzuty insuliny, które są niekorzystne dla organizmu i dla ustabilizowania metabolizmu. Do tego znajdują się w nich często nasycone kwasy tłuszczowe, tłuszcze typu trans i akrylamid, które są szkodliwe dla zdrowia. Mimo wysokiej kaloryczności taka żywność uboga w składniki odżywcze, a jej spożywanie może prowadzić do cukrzycy i do zbyt wysokiego poziomu cholesterolu we krwi.
Jeżeli problem niejedzenia jest natury psychicznej należy zadbać o to, żeby spożywanie posiłków wywoływało pozytywne skojarzenia. W związku z tym atmosfera podczas jedzenia posiłku powinna być przyjazna, spokojna, nie należy traktować posiłku jako obowiązku. Walory estetyczne pokarmu mają duże znaczenie, dlatego warto jest przygotowywać dobrze wyglądające i smakowite dania. Jedzenie powinno być smaczne i urozmaicone, najlepiej łatwostrawne i przede wszystkim lubiane przez pacjenta. W przypadku silnego jadłowstrętu należy zgłosić się do psychologia lub psychiatry. Należy mieć na uwadze to, że nie powinno się przybierać na wadze więcej niż 1 kg tygodniowo.
Opracowanie: Katarzyna Kucharska
Piśmiennictwo:
Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Helena Ciborowska, Anna Rudnicka. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2018
Ciborowska, H., Rudnicka, A. (2018). Dietetyka. Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.