Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba o podłożu genetycznym dotykająca zarówno dorosłych, jak i dzieci. Najczęściej jednak jej pierwsze objawy można zaobserwować już w okresie niemowlęcym. AZS ma charakter nawrotowy, a zmiany powodujące uporczywy świąd pojawiają się na ciele z różnym nasileniem. Ich występowanie spowodowane jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na alergeny, a także zaburzeniami w budowie i czynnościach bariery naskórkowej. Uważa się, że zaostrzenie objawów może być również spowodowane bodźcami psychologicznymi.

Atopowe zapalenie skóry a leczenie dietą

Istnieje wiele teorii odnośnie profilaktyki dietetycznej atopowego zapalenia skóry. Część naukowców zaleca bezwzględne karmienie piersią do około 6 miesiąca życia dziecka. Zalecenia te dotyczą szczególnie dzieci pochodzących z rodzin, w których występują choroby atopowe. Jeżeli karmienie piersią przez około pół roku jest niemożliwe, należy wybierać preparaty mleka modyfikowanego lub mieszanki – mleko zastępcze o dużym stopniu hydrolizy białek. Zmodyfikowany skład mleka sprawia, że zmniejsza się jego działanie alergizujące. Wraz ze wzrostem stopnia hydrolizy białek maleje prawdopodobieństwo wystąpienia objawów alergii po spożyciu produktu.

Sposób odżywiania ciężarnej, nadmierna konsumpcja czerwonego mięsa oraz zbyt niski poziom witaminy D₃ mogą wiązać się z rozwojem choroby u dziecka. Istotną rolę odgrywa także odpowiednie rozszerzanie diety. Przykładowo zbyt wczesne wprowadzenie żółtek jaj wiązane jest z większą zapadalnością na choroby atopowe.

Wpływ alergenów pokarmowych na AZS

Badania wykazały bardzo duży wpływ alergenów pokarmowych na przebieg choroby. Z tego powodu kluczem do sukcesu w dietoterapii AZS jest indywidualne podejście polegające na eliminacji produktów powodujących nadmierną syntezę przeciwciał. Nie istnieje jedna dieta, która byłaby odpowiednia dla wszystkich chorych, natomiast można mówić o produktach, których należy unikać w większości przypadków. Do tej grupy należy mleko i jego przetwory, czekolada, orzechy, owoce morza i produkty wysokoprzetworzone. Reakcje często nasilają cytrusy, a także pomidory. Niewskazany jest alkohol oraz napoje zawierające substancje pobudzające. Ważne, by pacjenci zawsze pamiętali o czytaniu informacji podanych na etykietach i unikali produktów mających w składzie sztuczne dodatki do żywności, gdyż często są one odpowiedzialne za zaostrzenie objawów.

Dieta na AZS – co jeść, czego unikać

Osoby chore powinny wybierać jak najmniej przetworzone produkty, obserwować reakcje organizmu na spożywaną żywność. Zaleca się wykonanie testów wykrywających nietolerancje pokarmowe IgG-zależne. Dzięki otrzymanym wynikom łatwiejsze staje się określenie, które z pokarmów szkodzą. Następnym krokiem jest ich eliminacja. Odpowiednio wykwalifikowany specjalista może zbilansować dietę eliminacyjną w taki sposób, by pomimo zmniejszonej puli produktów, skomponować smaczne i zdrowe posiłki zapewniające wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Jeżeli jest to konieczne, wdrożona zostaje suplementacja.

Dieta osób cierpiących na AZS powinna być bogata w przeciwutleniacze pochodzące z warzyw i owoców. Oleje bogate w kwasy o udowodnionym działaniu przeciwzapalnym powinny być spożywane na surowo. Poleca się dodawanie do potraw oleju rzepakowego i oliwy z oliwek. Niektóre badania wskazują na pozytywny wpływ spożywania oleju z wiesiołka lub ogórecznika na pacjentów z atopowym zapaleniem skóry. W coraz większej ilości publikacji naukowych można znaleźć informacje dotyczące stosowania probiotyków i prebiotyków u chorych na AZS.

Opracowanie: Agata Wojdon

Literatura:

1. Buczyłko K. Nadwrażliwość na dodatki do żywności. Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology. 2016; 3(3):95-101.
2. Elias P.M., Schmuth M. Nieprawidłowa bariera skórna w etiopatogenezie atopowego zapalenia skóry. Dermatologia po Dyplomie. 2010; 1(3): 20-30.
3. Foster R.H., Hardy G., Alany R.G. Borage oil in the treatment of atopic dermatitis.
4. Gliński W. Atopowe zapalenie skóry. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2004; 3(3):28-31.
5. Gonul Catli, Ilknur Bostanci, Serap Ozmen , Emine Dibek Misirlioglu , Handan Duman, Ulker Ertan. Is Patch Testing with Food Additives Useful in Children with Atopic Eczema? Pediatric Dermatology. 2015; 32(5):684-689.
6. Kamer B., Pasowska R., Dółka E., Blomberg A., Rotsztejn H. Prevalence of atopic dermatitis in infants during the first six months of life. Postep Derm Alergol 2013; XXX, 5: 277–281. Nutrition. 2010; 26(7-8):708-18.

7. Pawłowicz M.B., Cudowska B., Lebensztejn D.M. Preparaty mleka modyfikowanego i mlekozastępcze w żywieniu dzieci. Standardy Medyczne/Pediatria. 2015; 12: 551-558.
8. Placek W. Dieta w chorobach skóry. Wydawnictwo CZELEJ.
9. Rather I.A., Bajpai V.K., Kumar S., Lim J., Paek W.K., Park Y.H. Probiotics and Atopic Dermatitis: An Overview. Front. Microbiol: 2016; 7:507.
10. Rymarczyk B., Glück J., Rogala B. Rola alergenów pokarmowych w zaostrzeniach atopowego zapalenia skóry u osób dorosłych. Alergia Astma Immunologia 2012, 17 (3): 136-141
11. Sybilski A.J., Doboszyńska A., Samoliński B. Wpływ wybranych czynników ryzyka na rozwój chorób atopowych w pierwszych 12 miesiącach życia dziecka. Przegląd Pediatryczny. 2008;38(1): 13-19.
12. Timoszuk M., Bielawska K., Skrzydlewska E. Timoszuk M., Bielawska K., Skrzydlewska E. Evening Primrose (Oenothera biennis) Biological Activity Dependent on Chemical Composition. Antioxidants (Basel). 2018; 7(8), 108.