Dieta ketogenna- podstawowe założenia
Dieta ketogenna została opracowana w 1921 roku przez Wilder’a, jako dieta wspomagająca leczenie padaczek u dzieci. Wykazano, że dieta ketogenna naśladuje zmiany fizjologiczne wywołane przez głodówkę, która wówczas była stosowana w leczeniu padaczek. Ze względu na brak możliwości ciągłego głodzenia małych pacjentów zaczęto interesować się wprowadzeniem innej formy dietoterapii.
Dieta ketogenna polega przede wszystkim na maksymalnym ograniczeniu węglowodanów w diecie, ale również na odpowiednim spożyciu tłuszczów i białek oraz utrzymaniu między tymi składnikami należytych proporcji. W wariancie klasycznym diety ketogennej między tłuszczami a węglowodanami i białkiem stosuje się proporcje 3:1 bądź 4:1. Dodatkowo należy zachować ujemny bilans kaloryczny, który powinien wynosić ok 75% zapotrzebowania kalorycznego- co pozwala uzyskać lepszy efekt terapeutyczny diety. W praktyce najlepszymi proporcjami w początkowym okresie stosowania diety są: 80-85% tłuszczów, 15% białek i ok. 5% węglowodanów. Należy podkreślić fakt, że ustalanie zapotrzebowania na węglowodany powinno być indywidualne dla każdego pacjenta w zależności m.in od aktywności fizycznej.
Źródła węglowodanów w diecie ketogenicznej:
Źródłem węglowodanów na diecie ketogennej powinny być przede wszystkim warzywa, w mniejszej ilości również owoce niskowęglowodanowe. Wbrew pozorom, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie na węglowodany korzystając tylko z w/w składników, spożywa się ich więcej niż statystycznie na diecie normowęglowodanowej ( węglowodany stanowiące 55% zapotrzebowania). Tabela poniżej przedstawia przykładowe ilości warzyw i owoców, które odpowiadają 30 gramom węglowodanów.
Przykładowe kombinacje |
Suma węglowodanów |
70g malin- 1 garść
100g awokado- ½ sztuki 200g brokułów- 1 garść 105g ogórków gruntowych- 2 sztuki 200g cukinii- ⅓ mniejszej sztuki 65g mandarynki- 1 sztuka łączna waga warzyw: 605g |
30,2g |
160g ogórków kiszonych- 3 sztuki
70g truskawek- 1 garść 100g cebuli- ½ sztuki 120g żółtej papryki- ½ sztuki 45g marchwi- jedna mała sztuka 200g kalafiora- ¼ sztuki łączna waga warzyw: 645g |
27,8g |
50g borówek amerykańskich- 1 garść
115g rzodkiewki- pęczek 170g pomidora- średnia sztuka 190g szparagów- 1 garść 75g szpinaku- 3 garście 10g czosnku- 2 ząbki 120g buraka gotowanego- 1 średnia sztuka łączna waga warzyw: 680g |
29,5g |
Źródło tłuszczów powinny stanowić: masło, oliwa z oliwek, tłusty nabiał, majonez, smalec. A główne źródła białek to jaja, mięso, podroby, drób, ryby, owoce morza. Dodatkowo należy wprowadzić odpowiednią suplementację obejmującą przede wszystkim: magnez, witaminy z grupy B, cynk, witamina D3, wapń i potas.
Wprowadzenie diety ketogennej powinno być poprzedzone okresem głodówki, a u małych pacjentów dodatkowo przeprowadzone w warunkach szpitalnych. Po wprowadzeniu w stan ketozy należy kontrolować poziom glukozy i ciał ketonowych.
Czym jest stan ketozy ?
Ketoza jest stanem metabolicznym, w którym stężenie ciał ketonowych (acetonu, acetooctanu i β–hydroksymaślan) w osoczu krwi wynosi powyżej 0.5mmol/L. Taki stan może indukować długotrwała głodówka i dieta ketogenna, która wywołuje szereg zmian biochemicznych w organizmie stymulując ketogenezę. W tym procesie udział biorą również hormony, które w odpowiedzi na ilość i skład diety mogą spowalniać lub przyspieszać produkcję ciał ketonowych w wątrobie.
Za działaniem terapeutycznym diety stoją skomplikowane mechanizmy biochemiczne, nad których dokładnych poznaniem ciągle trwają wnikliwe badania naukowe. Wykazano m.in. że aceton i acetooctan mają działanie przeciwdrgawkowe, lecz nie jest to jedyny efekt terapeutyczny diety. Dieta ketogenna powoduje redukcję reaktywnych form tlenu i zwiększa odporność neuronów na drgawki. Ponadto u osób stosujących dietę ketogenną dochodzi do zwiększenia kalbindyny- białka, które wiąże wewnątrzkomórkowe jony wapnia, co może mieć terapeutyczny skutek u osób chorujących na choroby neurodegeneracyjne.
Interesującym jest fakt, że badania wykazują, iż dieta ketogenna jest skuteczną formą terapii dietetycznej w otyłości i cukrzycy typu II- pozwala na skuteczniejszą kontrolę glikemii i szybsza utratę masy ciala.
Inne schorzenia, w których badania nad wpływem diety ketogennej wyglądają obiecująco:
-
Nowotwory
-
Zaburzenia ze spektrum autyzmu
-
Choroba Parkinsona
-
Choroba Alzheimera
-
Stwardnienie zanikowe boczne
Opracowała: Joanna Magdzińska
Bibliografia:
- Starbała A., Bawa S.: Zastosowanie diety ketogennej we wspomaganiu leczenia epilepsji, ROCZN. PZH 2007, 58, NR 1, 1-144,
- 3. Kardasz M., Pawłowska D.: Dieta ketogenna jako terapia w lekoopornej dziecięcej epilepsji, 02.08.2009, Nowa Pediatria 3/2009, s. 79-89
- 4. Chorągiewicz T. i in.: Przeciwdrgawkowe i neuroprotekcyjne działanie diety ketogennej, 205 Przegląd Lekarski 2010 / 67 / 3
- Bachański M.: Dieta ketogenna w neurologii dziecięcej, Opieka paliatywna nad dziećmi – TOM XVII / 2009
- Yancy W.S. i in.: A low-carbohydrate, ketogenic diet to treat type 2 diabetes, Nutr Metab (Lond). 2005; 2: 34. 1. doi: 10.1186/1743-7075-2-34
- William S. i in.: A Low-Carbohydrate, Ketogenic Diet versus a Low-Fat Diet To Treat Obesity and Hyperlipidemia, Ann Intern Med. 2004;140:769-777
- Westman E.C. i in.: Low-carbohydrate nutrition and metabolism, Am J Clin Nutr 2007;86:276–84
- Westman E. C. i in.: The effect of a low-carbohydrate, ketogenic diet versus a low-glycemic index diet on glycemic control in type 2 diabetes mellitus , Nutrition & Metabolism 2008, 5:36 doi:10.1186/1743-7075- 5-36