Wszystko o łuszczycy

Czym jest łuszczyca?

Łuszczyca (psoriasis) zaliczana jest do jednych z najczęściej występujących chorób skóry u osób w różnym wieku. Dotyka ok. 3% populacji. To choroba zapalna o chronicznym przebiegu, w której dochodzi do wzmożonego namnażania się komórek skóry i jej nasilonego rogowacenia. Łuszczyca zwykle nie zagraża życiu, jednak może doprowadzić do ruchowej niepełnosprawności (łuszczycowe zapalenie stawów), a poprzez psychiczne obciążenie wynikające z zewnętrznych objawów choroby – do obniżenia jakości życia. W zależności od stopnia nasilenia, umiejscowienia i okresu utrzymywania się zmian skórnych, wyróżnić można kilka postaci klinicznych łuszczycy [2, 3, 11].

W patogenezie łuszczycy została wskazana rola układu odpornościowego. Jest to choroba zapalna / autoimmunologiczna i ma ogromny wpływ na życie pacjentów, wpływając na nich w ujęciu fizycznym, psychicznym i społecznym. Tradycyjne metody leczenia łuszczycy o umiarkowanej i ciężkiej postaci obejmują fototerapię, metotreksat, doustne retinoidy i cyklosporynę. Środki tradycyjne, pomimo że zapewniają całkowitą krótkoterminową kontrolę, mogą powodować ostre lub przewlekłe toksyczności, dlatego też ogranicza się ich stosowanie. [6].
Choroby autoimmunologiczne charakteryzują się nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego przeciwko zdrowym komórkom i tkankom organizmu, w których podatność genetyczna danej osoby odgrywa główną rolę. Dokładne mechanizmy leżące u podstaw rozwoju tych warunków pozostają w większości nieznane. W ostatnich latach zgromadzone wyniki badań wykazały, że oprócz genetyki, inne mechanizmy komplementarne są zaangażowane w patogenezę autoimmunizacji, w szczególności epigenetyka (stabilne i dziedziczne wzory ekspresji genów, które nie powodują żadnych zmian w pierwotnej sekwencji DNA). Mechanizmy epigenetyczne polegają głównie na metylacji DNA, modyfikacjach histonów i małych niekodujących transkryptach RNA. Na znaki epigenetyczne może wpływać wiek i inne czynniki środowiskowe, co daje prawdopodobny związek między czynnikami środowiskowymi a pojawieniem się i rozwojem różnych chorób u ludzi [5].

Łuszczyca jest jedną z najczęstszych chorób skóry człowieka i uważa się, że ma podłoże genetyczne. Charakteryzuje się nadmiernym wzrostem i nieprawidłowym różnicowaniem keratynocytów, ale jest w pełni odwracalna z odpowiednią terapią. Za spust keratynocytów uważa się aktywację komórkowego układu odpornościowego, komórki T, komórki dendrytyczne i różne cytokiny związane z odpornością oraz chemokiny zaangażowane w patogenezę. Najnowsze terapie łuszczycy koncentrują się na jej składnikach immunologicznych i mogą przewidywać potencjalne metody leczenia innych zapalnych chorób u ludzi [5].

Z najnowszych badań wynika, że łuszczyca jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, której często towarzyszą inne schorzenia z tej grupy. Udowodniono, że pojawienie się jednej choroby autoimmunologicznej sprzyja rozwojowi kolejnych. U chorych najczęściej obserwuje się współwystępowanie łuszczycy z łuszczycowym zapaleniem stawów, reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS), nieswoistym zapaleniem jelit, stwardnieniem rozsianym, autoimmunologicznymi chorobami tarczycy oraz celiakią. Występowanie u pacjenta trzech lub więcej chorób autoimmunologicznych określa się mianem MAS (ang. multiple autoimmune syndrome) [7].
Patogeneza wielu zaburzeń autoimmunologicznych nie jest znana. Uważa się, że u osób podatnych genetycznie bodźce środowiskowe wywołują zaburzenia regulacji immunologicznej.Wiele zespołów autoimmunologicznych można podzielić na trzy grupy, które odpowiadają częstości ich powiązań między sobą. U pacjentów z dwiema chorobami autoimmunologicznymi, klasyfikacja ta jest pomocna, gdy pojawiają się oznaki trzeciego zaburzenia [4].

Osoby z jedną chorobą autoimmunologiczną lub z rodzinną historią chorób autoimmunologicznych powinny być świadome tendencji do rozwoju dodatkowych zaburzeń autoimmunologicznych [4].

Łuszczyca i łuszczycowe zapalenie stawów (PSA z ang. psoriatic arthritis) są wzajemnie powiązane, ponieważ większość pacjentów z PSA ma również łuszczycę. Oba zaburzenia są w wysokim stopniu dziedziczne, a częstość występowania łuszczycy jest 19 razy większa wśród krewnych pierwszego stopnia u pacjentów z PSA w porównaniu zresztą populacji.

Uważa się, że uwarunkowania genetyczne i zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego stanowią zasadniczą rolę w mechanizmie powstawania choroby, niemniej jednak takie czynniki jak predyspozycja do tłumienia uczuć, emocjonalne konflikty czy stres, czyli nieproporcjonalna reakcja organizmu na różnego rodzaju czynniki środowiskowe, mogą w znaczący sposób wpływać na rozwój łuszczycy. Główny wkład przypisuje się napięciom emocjonalnym i towarzyszącym im uczuciom [2, 3].

Do czynników, które wyzwalają lub zaostrzają procesy chorobowe lub nawroty należy zaliczyć także urazy skóry, zarówno mechaniczne, jak i urazy wywołane stanami zapalnymi skóry, leczenie prowokacyjne, stałe drażnienie mechaniczne fałdów skórnych. Infekcje bakteryjne, wirusowe i pasożytnicze, zwłaszcza paciorkowcowe, które stanowią odmienną grupę czynników, mogą po 1-2 tygodniach od zapoczątkowania choroby, spowodować zmiany chorobowe. Istotne znaczenie na wystąpienie i rozwój choroby mają czynniki hormonalne. Udowodniono naukowo, iż największa zachorowalność przypada na okres adolescencji i przekwitania [3, 11].

Obecnie stwierdza się występowanie zmian łuszczycowych po przyjęciu takich leków jak: sole litu, β-blokery, leków p-malarycznych (powszechnie odpowiedzialnych za wysiewy zmian, a znacznie rzadziej uznawane za czynniki prowokujące – progesteron, indometacyna, jodek potasu, sulfonamidy, czy digoxin) [3].

Skóra odgrywa istotną funkcję w kontaktach między ludźmi, a przewlekłe choroby skóry, do jakich zaliczana jest łuszczyca, mogą w znaczący sposób wpływach na kondycję psychiczny pacjenta w odniesieniu do jego samooceny i odbierania wizerunku własnego ciała. Większość ludzi po kilku latach trwania choroby w pewien sposób przystosowuje się do zaistniałej sytuacji. Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni odczuwają zawstydzenie i brak adaptacji w odniesieniu do społeczeństwa i relacji ze znajomymi. Znaczący jest również wpływ choroby na codzienne życie chorego. Większość wystrzega się uprawiania sportu, pływania, opalania się, korzystania ze środków komunikacyjnych, czy wizyt u fryzjera. Dużym dyskomfortem jest także leczenie w domu chorego ze względu na konieczność stosowania preparatów maściowych o nieatrakcyjnym zapachu, co może u chorego powodować dyskryminację i separować go od otaczającej rzeczywistości. Około 50% chorych stwierdza, że łuszczyca w znaczący sposób wpływa na ich życie seksualne [3].

Łuszczyca, ze względu na swój nawrotowy i przewlekły charakter oraz długotrwały okres leczenia, jest chorobą, która zobowiązuje pacjenta do aktywnego włączenia się w procesy terapeutyczne [1].

Z licznych badań wynika, że wysiew zmian łuszczycowych bardzo często związany jest ze stanem psychicznym chorego. Także sami chorzy przytaczają stres jako czynnik nasilający objawy choroby. Wyznaczono, że 60% pacjentów uznaje stres, jako powód wystąpienia łuszczycy. Ze względu na chorobę, 89% badanych czuje upokorzenie i zażenowanie, 58% doświadcza napięcia i zaniepokojenia, 42% pacjentów charakteryzuje się brakiem pewności siebie, a 24% doznało stanu depresyjnego. Wzmożenie zmian skórnych, które pojawiają się po doznaniu silnego stresu czy zaburzeń nastroju może świadczyć, że łuszczyca ma związek z chorobami psychosomatycznymi. Zaś za somatopsychicznym podłożem łuszczycy przemawia fakt, że intensywny stres i pogorszenie nastroju, które wynikają z doświadczeń wynikających z choroby odgrywają istotną rolę w jej nawrotach. Świadczy to o tym, że stan psychiczny chorego może być zarówno przyczyną jak i skutkiem choroby [11].

Łuszczyca jest chorobą ogólnoustrojową, powiązaną z występowaniem zaburzeń metabolicznych (cukrzyca, otyłość, zaburzenia lipidowe, hiperurykemia) oraz większym ryzykiem rozwoju miażdżycy, dlatego też uważa się, że dieta stanowi istotny elementem w jej terapii. Dieta przeciwzapalna z niskim indeksem glikemicznym jest ważnym elementem dopełniającym ogólne leczenie pacjenta chorego na łuszczycę z towarzyszącą otyłością. Istnieją liczne dowody, że otyłość jest czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się łuszczycy i odwrotnie. Trzewna tkanka tłuszczowa produkuje liczne cytokiny prozapalnych (IL-18, IL-17, IL-8, IL-6, TNF-α), które współuczestniczą w zapaleniu łuszczycowym.

W diecie zasadniczą rolę odgrywają wielonienasycone niezbędne kwasy tłuszczowe (WNNKT) z rodziny n-3, które wykazują działanie przeciwzapalne, hamują wytwarzanie prozapalnych cytokin (TNF-α, IL-8, IL-6 IL-1b) oraz adhezyjnych białek (ICAM-1, VCAM-1). Poza tym suplementacja kwasami omega-3 oraz spożywanie produktów bogatych w naturalne przeciwutleniacze, może w znaczący sposób zmniejszyć stres oksydacyjny i zminimalizować ogólnoustrojowy stan zapalny. Chorzy na łuszczycę mają zmniejszoną aktywność oksydoredukcyjnych enzymów, która jest wynikiem tworzenia się wolnych rodników tlenowych (ROS) i anionu ponadtlenkowego w zmianach łuszczycowych, co skutkuje stresem oksydacyjnym. Nieprawidłowości te dodatnio korelują z wystąpieniem wzmożonych zmian skórnych. Prowadzi to do biologicznego procesu utlenienia lipidów i powstawania utlenionych form cholesterolu frakcji LDL (ox-LDL), które silnie wzmagają rozwój procesów miażdżycowych. Wolne rodniki powodują także uszkodzenie komórek śródbłonka, przez co zwiększają przepuszczalność drobnych naczyń krwionośnych i umożliwiają przemieszczanie się komórek zapalnych. W konsekwencji tworzą się w miejscu uszkodzenia blaszki miażdżycowej. Ponadto w wyniku stresu oksydacyjnego wzrasta produkcja eikozanoidów (aktywacja fosfolipazy A), w tym tromboksanów, które wykazują prozapalne działanie. Natomiast kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy (DHA) minimalizują skutki stresu oksydacyjnego. U chorych, dochodzi do produkcji znacznej ilości rodników tlenowych, które powodują oksydacyjne uszkodzenie białek i lipidów, co w konsekwencji zaburza integralność bariery naskórkowej. W licznych badaniach udowodniono, że stosowanie diety złożonej ze znacznych ilości marchewki, pomidorów, zielonych warzyw i świeżych owoców, które są bogatym źródłem β-karotenu, flawonoidów i witaminy C, służy poprawie kondycji skóry. Podobne działanie wykazuje zażywanie suplementów z selenem, którego stężenie u osób chorych na łuszczycę jest zmniejszone. Selen jako część składowa selenoprotein (peroksydazy glutationu i reduktazy tioredoksyny) ma istotne znaczenie w antyoksydacyjnej obronie organizmu [8].

 

 

 

Łuszczyca – zalecenia dietetyczne

Kontrowersyjne wydaje się wykorzystywanie diety bezglutenowej, jednak u chorych z dodatnimi przeciwciałami antygliadynowymi zdaje się być to uzasadnione. Istotnym elementem postępowania dietetycznego jest unikanie lub całkowite wykluczenie alkoholu i wszystkich jego form oraz używek, które wykazują prozapalne działanie. Warto zwrócić uwagę pacjentom na unikanie spożycia soku grejpfrutowego w trakcie leczenia cyklosporyną oraz zminimalizowanie podaży wraz z dietą węglowodanów łatwoprzyswajalnych, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i alkoholu podczas stosowania retinoidów [8].

Zalecenia dietetyczne dla chorych na łuszczycę takie jak: ograniczenie spożycia alkoholu we wszystkich jego formach, spożywanie żywności bogatej w przeciwutleniacze (świeże owoce i warzywa), spożywanie produktów zawierających kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 (tłuste ryby morskie i oleje roślinne), unikanie spożycia czerwonego mięsa, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i podrobów, spożywanie żywności zawierającej znaczne ilości selenu (drób, ryby, ryż brązowy, owies, pestki dyni), suplementacja witaminą D3, unikanie produktów i potraw wysokoprzetworzonej, zawierających substancje konserwujące, siarczany, unikanie nadmiernej ilości produktów zawierających kofeinę i ostre przyprawy, stanowią istotny element wszechstronnej opieki nad pacjentami. Jednak uważa się, iż warto do tego podejść z pewną dozą dystansu. Nie należy wystawiać pacjenta na restrykcyjne ograniczenia dietetyczne, które mogą niekorzystnie wpływać na jego stan ogólny. Łuszczyca o przebiegu ciężki jest związany z niedoborami białkowymi, co jest wynikiem złuszczania się zmienionego chorobowo naskórka. U pacjentów zaobserwowano także niedobór żelaza, kwasu foliowego i przeciwutleniaczy. Następstwem tych zdarzeń jest obniżone stężenia całkowitego białka i albumin we krwi, spadek hematokrytu i wzrost objętości krwinek czerwonych. Dlatego też należy rozważyć i dopasować zalecenia dietetyczne dla pacjenta w indywidualny sposób [8].

W praktyce dobre efekty przynosi dieta przeciwzapalna oparta na indywidualnych wynikach testów na nadwrażliwość pokarmową Food Detective i Food Print. Pozwala ona wykluczyć i ograniczyć w codziennej diecie produkty, które u danego pacjenta pobudzają układ odpornościowy i nasilają autoimmunizację.

Opracowała: inż. Michaela Godyla

 

 

Adamska M., Juczyńska K., Miniszewska J. 2015. Sposób postrzegania własnej choroby jako czynnik wyznaczający jej akceptację u osób chorych na łuszczycę. Current Problems of Psychiatry: 16(1), 26-37.
Basińska M., Szymańska L. 2013. Związek nastroju z cechami choroby u osób z łuszczycą. Przegląd Dermatologiczny: 100, 146-153.
Borzęcki A., Cielica W. 2002. Psychologiczne aspekty w łuszczycy. Nowa Medycyna: 3.
Cojacaru M., Cojacaru I.M., Silosi I. 2010. Multiple autoimmune syndrome. Maedica a Journal of Clinical Medicine: 5(2), 132–134.
Lowes M.A., Bowcock A.M. Krueger J.G. Pathogenesis and therapy of psoriasis. Nature international journal of science: 445, 866-87.
Łuczkowska M., Żaba R. 2005. Psoriasis. Przewodnik Lekarza: 7, 38-49.
Owczarczyk-Saczonek A., Placek W. 2014. Łuszczyca jako choroba autoimmunologiczna Przegląd Dermatologiczny: 101, 278-287.
Owczarczyk-Saczonek A., Placek W. 2014. Czy dieta w łuszczycy ma znaczenie? Przegląd Dermatologiczny: 101, 319-326.
Pietrzak A., Janowski K., Lechowska-Mazur I., Krasowska D. 2006. Łuszczyca jako przewlekła choroba skóry w kontekście psychologicznym. Nowa Medycyna: 1, 14-19.
Rahman P.,  Elder J.T. 2005. Genetic epidemiology of psoriasis and psoriatic arthritis. Annals of the Rheumatic Diseases: 64, 37-39.
Zięciak T., Rzepa T., Król J., Żaba R. 2017. Poczucie stygmatyzacji a objawy depresyjne u osób chorych na łuszczycę Psychiatria Polska: 51(6), 1153-1163.

 

Facebook