Atopowe Zapalenie Skóry

Atopowe zapalenie skóry.

Choroby skóry zwykle nie stanowią bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia człowieka. Jednak liczne badania wykazały, że w znaczący sposób obniżają jakość i komfort życia. Ciągły wzrost zachorowalności na atopowe zapalenie skóry oraz uporczywy charakter tej choroby powoduje, że mamy do czynienia zarówno z problemem o znaczeniu klinicznym, jak i społecznym [5].
Atopowe zapalenie skóry (AZS) to powszechna, przewlekła choroba zapalna skóry. Należy do jednych z najczęstszych chorób skóry o podłożu alergicznym [2]. Charakteryzuje się zaburzeniami w działaniu bariery skóry i naskórka, nadwrażliwością na alergeny występujące w pożywieniu i środowisku [5].
W mechanizmie powstawania choroby istotną rolę odgrywają swoiste przeciwciała IgE przeciw alergenom pokarmowym i wziewnym oraz limfocyty Th2 [2]. AZS charakteryzuje się występowaniem okresów zaostrzeń i remisji oraz uciążliwego i uporczywego świądu [1]. Dotyka prawie 20% dzieci na całym świecie i może utrzymywać się w wieku dorosłym. Częstotliwość zachorowalności na AZS stale rośnie. Ocenia się, że obecnie 1-30% społeczeństwa ma AZS, w tym u około ½ osób objawy choroby wystąpiły w 1. roku ich życia, a u prawie 90% – zanim ukończyły 5. rok życia [5]. Ponad 50% pacjentów cierpi równocześnie na astmę i inne zaburzenia atopowe, co dodatkowo zwiększa obciążenie zdrowotne i ekonomiczne tej choroby. Wielokrotnie u pacjentów obserwuje się współistnieje AZS z gorączką sienną, zapaleniem błony śluzowej nosa i spojówek, czy astmą oskrzelową. U pacjentów z AZS częściej dochodzi do bakteryjnych lub wirusowych infekcji skóry [2].

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą występującą głównie w wieku dziecięcym. Sytuuje się na drugim miejsce (po trądzku młodzieńczym) pośród wszystkich dermatologicznych chorób. Zmiany skórne występują w postaci wyprysku o typowej lokalizacji. Mogą występować jedynie na szyi i twarzy (dotyczy to wyprysku niemowlęcego), a w rozsianej postaci także w zgięciach kolanowych i łokciowych, na tułowiu i ramionach. U większości niemowląt i dzieci, objawy mają charakter mało nasilonej atopowej skazy i przechodzą w późniejszym okresie dzieciństwa. W cięższych przypadkach, zależnie od okresu istnienia choroby, oznaki schorzenia mogą przybierać postać zmian rumieniowych, grudek i pęcherzyków wysiękowych, a wraz z upływem lat, pojawiają się przeczosy, czyli drobne pęknięcia i liniowe ubytki skóry powstałe w skutek urazów mechanicznych skóry np. poprzez drapanie. Trwałym objawem AZS jest świąd. W zależności od wieku chorego, wyodrębnić można trzy etapy: atopowy wyprysk wieku niemowlęcego (przed ukończeniem 2 roku życia), atopowy wyprysk późnego dzieciństwa (do ok. 12. roku życia dziecka) oraz atopowy wyprysk wieku młodzieńczego i osób dorosłych. Kryteria większe i mniejsze wg Hanifina i Rajki znacznie ułatwiają postawienie diagnozy AZS[3].

Mechanizm powstawania choroby.

Mechanizm powstawania AZS nie został do końca poznany. Obecnie w zapoczątkowaniu objawów stanu zapalnego skóry zaznacza się rolę alergenów pokarmowych, wziewnych, substancji drażniących oraz mikroorganizmów. W atopowym zapaleniu skóry odgrywają rolę uwarunkowania genetyczne, nieprawidłowości struktury i funkcji bariery naskórkowej, zaburzenia pierwotnej i adaptacyjnej odpowiedzi układu immunologicznego oraz odpowiedzi zapalnej, czynniki środowiskowe i infekcyjne [7].
Jednak podstawowy wpływ na rozwój tej choroby ma niewłaściwa odpowiedź układu odpornościowego, czyli reakcja na alergeny pokarmowe lub środowiskowe (zewnętrzny antygen) [6]. Teoria mikrobiologiczna, która tłumaczy pojawianie się alergii, opiera się na zmianie ilości i rodzaju mikroorganizmów występujących w jelitach, głównie w okresie noworodkowym. Ma to istotny wpływ na układ odpornościowy, ukierunkowując go na prozapalny, proalergiczny [4].
AZS a mikrobiota jelitowa.
W jelicie człowieka zlokalizowane są biliony mikroorganizmów zwane ogólnie jako mikrobiota. Organizmy te posiadają zdolność do rozkładu niewykorzystanych przez organizm ludzki węglowodanów złożonych pochodzenia roślinnego, wspomagają wchłanianie ważnych składników odżywczych. Mikrobiota pobudza dojrzewanie systemowej i jelitowej odpowiedzi immunologicznej. Badania wykazują, że skład mikroflory jelitowej modeluje rodzaj odpowiedzi odpornościowej. Dysbioza, czyli zmiana ukształtowania flory jelitowej, prowadzi do rozwoju alergii u dzieci. W licznych schorzeniach autoimmunologicznych także zaobserwowano zmianę składu mikroflory [8].
Udowodniono naukowo, że podawanie probiotyków w okresie okołoporodowym w znaczący sposób zmniejsza zachorowalność na alergie w wieku późniejszym. W grupie pacjentów, którzy otrzymywali szczep Lactobacillus rhamosus GG odnotowano dwukrotny spadek pojawiania się atopowego wyprysku w 2 roku życia. Porównywalne efekty uzyskano poprzez zastosowanie szczep Lactobacillus rhamnosus GG wraz z innymi trzema szczepami: Bifidobacterium breve bb99, Lactobacillus rhamnosus LC705, Propionibacterium freudenreichii spp. Shermanii JS [4].

Z badań prowadzonych przez niezależne ośrodki badawcze, nad wykorzystaniem probiotyków w zapobieganiu oraz leczeniu atopowego zapalenia skóry wynika, że suplementacja mieszaniną bakterii probiotycznych (Bifidobacterium animalis subsp. lactis, Bifidobacterium bifidum i Lactobacillus acidophilus) w czasie ciąży oraz po urodzeniu, może w znaczący sposób zapobiec rozwojowi AZS u dzieci obciążonych znacznym ryzykiem. Obniżenie ciężkości AZS zaobserwowano także w grupie dzieci z alergią na białka mleka krowiego przyjmującej probiotyki (szczepy Lactobacillus rhamnosus GG lub Bifidobacterium animalis subsp. lactis Bb-12) przez 1 miesiąc [6]. Probiotyki stymulują wrodzoną odporność gospodarza na patogeny oraz wpływają na obniżenie reakcji nadwrażliwości na antygeny pokarmowe lub środowiskowe [4].

Funkcjonowanie układu odpornościowego i AZS.

Coraz więcej przeprowadzonych badań sugeruje, że istnieje wiele wad wrodzonego układu odpornościowego, które wspólnie wpływają na rozwój i nasilenie tej choroby. Układ odpornościowy chroni gospodarza przed drobnoustrojami chorobotwórczymi i zapoczątkowuje proces naprawy po urazie lub infekcji. Wrodzony układ odpornościowy działa jako pierwsza linia obrony przed zagrożeniami ze strony środowiska. Wrodzone odpowiedzi pojawiają się szybko i są skuteczne w unicestwianiu patogenów i ograniczaniu uszkodzeń tkanek. Wrodzony układ odpornościowy także rozpoczyna oraz warunkuje wielkość i specyficzny wynik adaptacyjnej odpowiedzi immunologicznej, która trwa kilka dni i zapewnia długotrwałą pamięć immunologiczną [2].
U chorych na atopowe zapalenie skóry zauważyć można niską produkcję ceramidów, czyli związków chemicznych z grupy lipidów, które występują w warstwie rogowej naskórka, a także podwyższone stężenie kwasu linolenowego i obniżone stężenie w surowicy krwi produktów jego metabolizmu. W konsekwencji prowadzi to do zwiększenia utraty wody poprzez skórę i jej nadmiernego przesuszenia. Tego rodzaju zaburzenia mogą być przyczyną nadwrażliwości skóry na różnego rodzaju czynniki środowiskowe [3].

Profilaktyka i leczenie.

Zgodnie z obecnie przyjętymi zasadami dotyczącymi postępowania w AZS, można wyróżnić trzy zasadnicze elementy: przeciwdziałanie, właściwa pielęgnacja atopowej skóry, leczenie miejscowe oraz leczenie ogólne.
Profilaktyka pierwotna obejmuje dzieci urodzone w rodzinach obciążonych atopią, u których nie występują jeszcze żadne objawy kliniczne. Dotyczy przedłużenia okresu karmienia piersią , niepalenia tytoniu w trakcie trwania ciąży, a także ograniczenia nadmiernej ekspozycji na silne wziewne alergeny (np. roztocze domowego kurzu).
Profilaktyka wtórna odnosi się do pacjentów z objawami klinicznymi choroby. Postępowanie w tym wypadku tyczy się przeprowadzenia dokładnej diagnostyki alergologicznej (kwalifikacja alergicznego lub niealergicznego typu AZS), właściwej pielęgnacji skóry, eliminacji alergenu (jeżeli wykazano związek objawów z narażeniem na dany alergen), poradnictwa zawodowego oraz unikania drażniących czynników. Istotnym element postępowania może również stać się unikanie infekcji, ze względu na możliwość udziału produktów bakteryjnych czy wirusowych) jako antygenów [3].

Opracowała: inż. Michaela Godyla.

Piśmiennictwo:

De Benedetto A., Agnihothri R., McGirt L.Y., Bankova L.G, Beck L.A.2009. Atopic Dermatitis: A Disease Caused by Innate Immune Defects? Journal of Investigative Dermatology: 129(1), 14-30.
De Benedetto A., Agnihothri R., McGirt L.Y., Bankova L.G, Beck L.A.2009. Atopic Dermatitis: A Disease Caused by Innate Immune Defects? Journal of Investigative Dermatology: 129(1), 14-30.
Frankowska J., Trznadel-Budźko E., Rotsztejn H. 2009. Atopowe zapalenie skóry w praktyce lekarza rodzinnego. Dermatologia Kliniczna: 11 (3), 171-174.
Górska G, Jarząb A., Gamian A. 2009. Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka jako czynnik stymulujący układ odpornościowy. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej: 63, 653-667.
Kłudkowska J. Nowicki R. 2013. Wpływ atopowego zapalenia skóry na jakość życia pacjentów i ich rodzin. Alergia Astma Immunologia: 18 (1), 21-24.
Nowak A., Śliżewska K., Libudzisz Z., Socha J. 2010. Probiotyki – efekty zdrowotne. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość: 4(71), 20-36.
Silny W., Czarnecka-Operacz M., Gliński W., Samochocki Z., Jenerowicz D. 2010. Atopowe zapalenie skóry-współczesne poglądy na patomechanizm oraz metody postępowania diagnostyczno-leczniczego. Stanowisko grupy specjalistów Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Postępy Dermatologii i Alergologii: XXVII(5), 365-383.
Strzępa A., Szczepanik M. 2013. Wpływ naturalnej flory jelitowej na odpowiedź immunologiczną. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej: 67, 908-920.

 

Facebook